دکتر علی باباییزاد در این نشست با اشاره به موضوع تاریخ هنر گفت: اگر به رویکردهای هنری گذشته رجوع کنیم درخواهیم یافت که آنچه که از سوی انسانهای بدوی و شمنها از اثر هنری مطرح بود یک نگاه کاربردی است. نگاهی که از ناخودآگاه آنها نشات میگرفت و نوعی ریشه روان درمانگری داشت. براساس مطالعات امروزی که ابتدا از سوی زیگموند فروید مطرح شد و پس از آن عصبشناسان و زیستشناسانی مانند ریچارد داوکینز آن را ارائه کردند؛ رفتارهای انسانی یک دهم خودآگاه و 9 دهم ناخودآگاه است. بر همین اساس ایده و تخیل از مکانیزم ناخودآگاه نشات میگیرند. یعنی مکانیزمی است که آنچه را در تخیل است نمادین میکند؛ شی را پیدا و همذاتپنداری میکند و نیازها را برای بقاء با خیالپردازی مرتفع میسازد و به این صورت اضطرابها را از این طریق ارضا کند.
وی با اشاره به اینکه دنیا پیرامونی ما از نمادها شکل گرفته است؛ توضیح داد: دنیا مجموعهای از نمادهاست حتی کلام هم نماد است. چون خلق شدهاند و نمادی از سوی خالقشان هستند. مکانیزم ناخودآگاه نمادگرایی، زمینه ارتباط با نمادها را مهیا میکند و انسان را در برخورد سریع با چیزهایی که در قالب خودآگاه قابل پذیرش نیست را مهیا میکند. به طور کلی نمادها باعث بقاء میشوند و وقتی در سطح اثر هنری والایش پیدا میکنند، نوع ارتباط مخاطب با اثر هنری را شفابخش میکنند.
دکتر باباییزاده ضمن تاکید بر درمانگری ارتباط برای هنر تصریح کرد: آنچه که هنرمند به آن فکر و ارائه کرده در مخاطب باعث فعال شدن ناخودآگاهش میشود و این فرایند اثر درمانی خواهد داشت. برای همین است که انجام کار هنری و مشاهده اثر هنری جنبه درمانی دارد.
این روان درمانگر با اشاره به مسائل بیرونی همچون فرهنگ گفت: هنر در بستر فرهنگ شکل میگیرد و فرهنگ میراث درونی ماست. جنبههای متدولوژی درست در مواجهه با هنر، دو بُعد خودشناسی و درمان هستند و چهارچوب فرهنگ در درک اثر هنری خودش را نشان میدهد. اتفاقی که میافتد اینگونه است که بین مخاطب و اثر هنری یک الحاق عاطفی اتفاق میافتد، جنبههای درونی او با اثر همذاتپنداری میکند، جنبههای ناخودآگاه سرکوب شدهاش رها و برونریزی هیجانی صورت میگیرد و با جنبههای وجود ارتباط برقرار میکند؛ به همن خاطر است که در بستر فرهنگی، درک فرهنگ باعث تجربه رشدی میشود.
در ادامه دکتر بهنام کامرانی هنرمند نقاش و استاد دانشگاه به موضوع هنر از عوامل بیرونی و ذهن خودآگاه به تحلیل روند خلق اثر هنری پرداخت. او به نظریههای معاصر به موضوع خودآگاهی از سوی نظریهپردازانی همچون گاستون باشلار اشاره کرد و گفت: خلق اثر هنری ریشه در خودآگاهی دارد، همانگونه که تخیل خود به خود منجر به خلق اثر هنری نمیشود و هنگامی که هنرمند انتخاب میکند و به مسائلی همچون، ترکیب بندی، رنگ و نور و به طور کلی فرآیند شکلگیری اثر توجه میکند؛ همه اینها در خودآگاه اتفاق میافتد.
وی با اشاره به نقش فضا و مکان زیست محیط هنرمند گفت: این خودآگاهی به فضا و مکانی که هنرمند در آن زندگی میکند ربط دارد. به طور مثال جکسون پولاک رنگپاشههایش خود به خود نیست زیرا او خود را در فرهنگی که زیست میکند، می بینید و از نقاشیهای شنی سرخپوستان تا تاثیر همزمانی آرشیل گورکی را درک میکند و اگر اینها را کنار هم قرار دهیم آثار رنگ پاشههای پولاک معنادار میشود.
کامرانی با رد دیدگاههایی که موضوع خلق اثر هنری را به ناخودآگاه نسبت میدهند، ادامه داد: به همین خاطر فعالیت هنری یک فعالیت آگاهانه است؛ برای همین نقاشی کودکان در اوج خلاقانه بودن به دلیل نبود جنبه تفکری به عنوان اثر هنری شناخته نمیشوند. زیرا برای هنرمند خودآگاهی و توجه به مخاطب، موضوع اثر هنری را مطرح میکند.
این استاد دانشگاه با اشاره به موضوع عوامل تاثیرگذار بر روند خلق اثر هنری گفت: یکی از مباحث بحث امروز، موضوع محیط و روابط خارجی مخاطبان و عوامل ثانویه است. در واقع چیزیهایی که به واسطه فرهنگ در روند شکلگیری اثر تاثیرگذارند. میشل فوکو در نظریات خود موضوع فضا را در تعریفهای معاصر به هنر و اثر هنری مشروعیت میبخشد، زیرا افراد بسیاری در حوزه فرهنگ حضور دارند و نهادهای هنری نیز در این امر اهمیت پیدا میکنند.
وی افزود: نهادها و عواملی برای معرفی و اثرگذاری هنر تاثیرگذارند که در درون بسته بزرگتری به اسم فرهنگ گردهم آمدند. به طور مثال اگر کار هنری هنرمندی توجه نهادهای فرهنگی را جلب نکند، هنرش به انزوا میرود پس عوامل بیرونی وجود دارند که خود را به هنرمند تحمیل میکنند. بارها دیده شده که شکلی از اثر هنری نتوانسته با مخاطب و گالریدار ارتباط برقرار کنند و به همین صورت به انزوا رفته است؛ پس میبینیم که نهادها و میدانهای هنری چقدر تعیینکننده هستند برای قوام هنر و هنرمند. از همین روست که محیط و روابط خارجی تعیین کننده در روند خلق اثر هنری هستند و این مسئله حتی در زمینه آموزش هنر هم مطرح است. شیوه استاد - شاگردی یکی از همین روابط در عرصه آموزش هنر است که گاهی منجر به عدم رشد میشود.
در ادامه این برنامه با تحلیل یکی از نقاشی بهنام کامرانی از مجموعه آثار "لبه" این هنرمند توسط دکتر بابازاده مسائل مطرح شده در این نشست به صورت عینی برای حاضرین مطرح شد. این برنامه با پرسش و پاسخهای حاضرین و نمایش ویدئوآرت "نگارخانه" بهنام کامرانی به پایان رسید.
سخنرانان :
دکتر علی بابایی زاد
دکتر بهنام کامرانی
برگزار کنندگان :
الهام یزدانپناه
طرلان لطفی زاده
میزبان :
نگارخانه والی
کلمات کلیدی:
الهام یزدانپناه الهام پوریزدانپناه کرمانی هنر معاصر هنر مدرن تئوری هنر سیاوش فرخاک
Siavash farkhak Elham Yazdanpanah Elham Pouryazdanpanan kermani Contemporary Art Art Theory